Γυμνάσιο Εγνατίας: Το ψωμί - Μια μικρή εισαγωγή

Στην ετικέτα "Οι εργασίες μας - Νεοελληνική Γλώσσα Α΄Γυμνασίου" μπορείτε να διαβάσετε τις εργασίες που κάνουν για το μάθημα αυτό οι μαθητές της Α΄ Γυμνασίου με υπεύθυνη καθηγήτρια την κ. Γκάλιου Κατερίνα.

Μια μικρή εισαγωγή

- Τι θα φάμε σήμερα μαμά;

Το ερώτημα ανήκει στην εποχή μας. Μία - δύο γενιές παλιότερα είχε άλλη μορφή: -έχει τίποτε να φάμε μαμά; Και η απάντηση ήταν συνήθως αρνητική, ενώ άλλοτε περιείχε κάτι πολύ λιτό που πάντα είχε σαν βάση το ψωμί: ψωμί και ελιές, ψωμί και τυρί, ψωμί και ζάχαρη ή και σκέτο : ένα κομμάτι ψωμί.

Το ψωμί λοιπόν, η βάση της ανθρώπινης διατροφής. Από την αρχαιότητα ως σήμερα. Διαρκές αίτημα πανανθρώπινο διαχρονικά: «τον άρτον ημών τον επιούσιον δός ημίν σήμερον» , ένα από τα αιτήματα της Κυριακής προσευχής. Το ίδιο αίτημα εκφράζει και πασίγνωστο τραγούδι που στην εποχή του, όχι πολύ μακρινή, μαρτυρούσε τις δύσκολες συνθήκες ζωής στην πατρίδα μας: «άπονη ζωή, δε θέλαμε παλάτια κι αστέρια να μας χάριζες , μια μπουκιά ψωμί για μας τα ορφανά περιστέρια ας χαλάλιζες». Τόσο λοιπόν συνδεδεμένο με την επιβίωση που ταυτίστηκε μετωνυμικά με την ίδια τη ζωή σε διάφορες φάσεις της όπως: «αυτή η δουλειά έχει πολύ ψωμί», δηλ. έχει πλούσια κέρδη, ή «φάγαμε ψωμί και αλάτι», δηλ. μας δένουν στενοί δεσμοί φιλίας και κοινών αγώνων, ή «λίγα είναι τα ψωμιά του» δηλ. σύντομα θα πεθάνει κλπ. Στο Μυστικό Δείπνο ταυτίζεται με το σώμα του Χριστού: « Λάβετε φάγετε τούτο εστί το σώμα μου, το υπέρ υμών κλώμενον εις άφεσιν αμαρτιών».

Ο κλασικός λοιπόν άρτος ή το μεσαιωνικόν ψωμίον και το νεότερο ψωμί (ετυμολογικά από το ρήμα ψώω που σημαίνει τρίβω , αλέθω , συνεπώς ψωμί είναι ένα κομμάτι ζύμη από αλεύρι, νερό και αλάτι που ψήνεται στο φούρνο ) ευλογημένος στους αρχαίους από τη θεά Δήμητρα και αργότερα από την εκκλησία έχει να μας πει πολλά για την ιστορία του, στην ουσία για την ιστορία του ανθρώπου πάνω στη γη από τους αρχαίους χρόνους μέχρι σήμερα. Είναι ακόμη ταυτισμένο με την έννοια του δικαιώματος για επιβίωση, για δικαιοσύνη, για μια θέση στην κοινωνία. Για το ψωμί και για την λευτεριά αγωνίζονταν οι Αντιστασιακές Οργανώσεις στην διάρκεια της Γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα. Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία ήταν ένα από τα συνθήματα των εξεγερμένων νέων του Πολυτεχνείου.
Ο ρόλος του, λοιπόν, στην ζωή μας πραγματικός, τελετουργικός, συμβολικός.

Παρακολουθείστε τι διηγούνται οι μαθητές μας ,της Α’ τάξης, στις εργασίες τους για το ψωμί.

Σαλβατόρ Νταλί – Ψωμί σε καλάθι

Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΨΩΜΙΟΥ

Να σας πω πώς γίνεται και στον κόσμο δίνεται
απ’τον σπόρο το σιταράκι, το γλυκό-γλυκό ψωμάκι:
Πρώτα-πρώτα οι γεωργοί, σαν οργώσουνε τη γη
μες τη χούφτα σπόρο παίρνουν και στη γη κάτω τον σπέρνουν.
Τον καλό τον θεριστή, τραγουδώντας γελαστοί
με δρεπάνια που γυαλίζουν στάχυα ολόχρυσα θερίζουν.
Και στ’αλώνι θα στρωθεί, θα τριφτεί, θα πατηθεί
κι ύστερα το καθαρίζουν, πιάνουνε και το λιχνίζουν.
Κι από κει θα φορτωθεί και στο μύλο θ’αλεστεί
κι η μυλόπετρα γυρίζει, άσπρο αλεύρι μας χαρίζει.
Σαν το παίρνει με χαρά η καλή νοικοκυρά,
μες στη σκάφη τ’απιθώνει και ζυμώνει και ζυμώνει.
Κι όταν καλοζυμωθεί, πάει στο φούρνο να ψηθεί,
με το φτυάρι μια του δίνουν, μέσα να ψηθεί τ’αφήνουν.
Κι όταν βγει λαχταριστό, ροδοκόκκινο, ζεστό
τρώει-τρώει το παιδάκι το γλυκό-γλυκό ψωμάκι.
Χάρης Σακελλαρίου

Ζαν – Φρανσουά Μιλλέ. «Οι σταχολογήτρες» (1848)

Περιεχόμενα

Πρόλογος…………………………………………………………………………………………………………………………..3

Ο κύκλος του ψωμιού……………………………………………………………………………………………...4

Καραγιαννίδου Αναστασία - Λιώτη ΄Αννα , Η ιστορία του ψωμιού…………………....5

Στην αρχαιότητα………………………………………………………………………….......…………………..5

Στο Βυζάντιο………………………………………………………………………………………………………..8

Στην τουρκοκρατία…………………………………………………………………………………………….11

Στις μέρες μας…………………………………………………………………………………………………....12

Ποϊκλής Σταύρος , Είδη άρτου στην Αρχαία Ελλάδα………………………….………………....14

Είδη ψωμιού σήμερα……………………………………………………………..16

Παξιμάδια…………………………...........…………………………………………..18

Χρυσανίδου Χρύσα, Η διατροφική αξία του ψωμιού..………………………………………....20

Βακουφτσή Βασιλ. – Γούτα Βιβή, Το ψωμί από την αρχή……………………....……........22

Επαγγέλματα που σχετίζονται με το ψωμί.......27

Αταλής Οδυσσέας – Λοϊζάκης Θεόδωρος , Συνέντευξη…….......................................…....29

Δουρακίδου Ειρ. – Ματσαρόκας Αναστ. – Ποϊκλής Σταύρ. , Οι συνταγές μας…....30

Μπαλατσός Σπύρος, Το ψωμί στη θρησκεία……...........................................…………………..33

Βράνας Ιωάννης – Δημητρίου Βασίλ.. – Πίσσιος Άγγελος - Ματσαρόκας Αναστ. Τσιαλού Εβελίνα , Ήθη και έθιμα γύρω από το ψωμί………………………...............…….....39

Μπάσιας Νέστορας – Τζαϊολάρι Κλάιντι, Παροιμίες που αφορούν το ψωμί….…....43

Προλήψεις που σχετίζονται με το ψωμί......44

Μαυροβουνιώτου Μαρία , Παραμύθια………………………........................................................45

Το παιδί του βασιλιά.........................................................................45

Δεκαοχτώ ψωμιά................................................................................48

Το πιο γλυκό ψωμί.............................................................................51

Το ψωμί στη λογοτεχνία..........................................................................................................................54

Ποϊκλής Πάρις, Τραγούδια με αναφορές στο ψωμί .................................................................63

Σεβαστίδης Βασίλης , Άρτος ο ευλογημένος.

Την επιμέλεια και επεξεργασία κειμένων έκανε η υπεύθυνη καθηγήτρια:

Γκάλιου Κατερίνα

Φιλόλογος

Άρτος ο ευλογημένος, Σεβαστίδης Βασίλης , 2014