Το ψωμί - Ο άρτος στην θρησκεία

                    

http://1.bp.blogspot.com/_ZtlCfBa0ef8/TDWStwEeyjI/AAAAAAAADjU/jYQbbKsmoNE/s1600/Mylonas.JPG ΤΟ Ψ                                                  ΤΟ ΨΩΜΙ ΣΤΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ

    "Τον άρτον ημών το επιούσιον δος ημίν σήμερον" παρακαλούμε το Θεό στην Κυριακή Προσευχή

    Η Παλαιά Διαθήκη αναφέρει πολλές φορές το ψωμί. Όταν οι Ισραηλίτες έφυγαν από την Αίγυπτο με τον Μωυσή αρχηγό, βρέθηκαν στην έρημο. Ο λαός πεινούσε, γιατί τελείωσαν τα τρόφιμα του και έκανε παράπονα στο Μωυσή. Ο Μωυσής απευθύνθηκε στο Θεό και  ο Θεός τους έστειλε το «μάννα». Το «μάννα» ήταν ένα είδος ψωμιού που το έστειλε ο Θεός από τον ουρανό και με αυτό επιβίωσε ο λαός. Ακόμα αναφέρει ότι τον προφήτη Ηλία των κυνηγούσαν, για να τον σκοτώσουνε και αυτός κρύφτηκε σε μία σπηλιά στο βουνό. Δίπλα στη σπηλιά που είχε κρυφτεί υπήρχε ένα ποταμάκι από το οποίο έπινε νερό και ένα κοράκι του έφερνε ψωμί και κρέας κάθε απόγευμα. Ο προφήτης Ηλίας ζούσε μ’ αυτά κρυμμένος στη σπηλιά.

     Στην Καινή Διαθήκη έχουμε το θαύμα του Χριστού που με πέντε άρτους και δύο ψάρια χόρτασε πέντε χιλιάδες ανθρώπους. Έφαγε ο κόσμος και χόρτασε και περίσσεψαν και δώδεκα κοφίνια. Επίσης ο Χριστός παρομοίαζε τον εαυτό του στους μαθητές του σαν άρτο τον οποίον όποιος τον τρώει θα έχει ζωή αιώνια. Στο Μυστικό δείπνο ο Ιησούς ευλόγησε το ψωμί, το έκοψε σε κομμάτια και είπε: «Λάβετε, φάγετε, αυτό είναι το σώμα μου». Μετά ευλόγησε το κρασί και έδωσε το ποτήρι του σε όλους και είπε: «Πιείτε από αυτό όλοι, αυτό είναι το αίμα μου».
            Το ψωμί είναι ο ίδιος ο Χριστός λέει ο παροιμιακός μας λόγος.

             Το πρόσφορο

     Χωρίς τον άρτο, το πρόσφορο,  δεν μπορεί να γίνει η Θεία Λειτουργία. Το ετοιμάζουν οι νοικοκυρές με ιδιαίτερη προσοχή και φροντίδα για να το πάνε στην εκκλησία την Κυριακή ή στη γιορτή ή τα Σαρανταλείτουργα. Οι γυναίκες που το ζυμώνουν πρέπει να είναι καθαρές στην ψυχή και στο σώμα.
    
       Πριν αρχίσουν το ζύμωμα, ανάβουν το καντήλι και κάνουν την προσευχή τους. Ο άρτος πρέπει να είναι καλά ζυμωμένος με προζύμι και όχι με μαγιά, σε στρογγυλό σχήμα και να έχει την σφραγίδα του σταυρού, με ειδική ξύλινη σφραγίδα (ΙΗΣΟΥΣ  ΧΡΙΣΤΟΣ ΝΙΚΑ).Ένα μέρος του άρτου το χρησιμοποιεί ο Ιερέας, για να φτιάξει την Θεία Κοινωνία (σε ανάμνηση του Μυστικού Δείπνου), και το υπόλοιπο το κόβει σε μικρά κομμάτια και το μοιράζει στους πιστούς στο τέλος της Θείας Λειτουργίας. Το κομμάτι πού κόβει ο Ιερέας λέγετε αντίδωρο (αντί + δώρο) και το δίνει σε όσους δεν μπορούν να κοινωνήσουν αλλά και σε όσους  κοινώνησαν.
                                             

     Υπάρχει μια άλλη λειτουργία που λέγεται αρτοκλασία : είναι μια αγιαστική πράξη ευλογίας των βασικών προϊόντων της γης (του σίτου, του οίνου και του ελαίου) σε ανάμνηση του θαύματος του πολλαπλασιασμού των άρτων.  Ο πιστός που γιορτάζει βάζει σ’ ένα πανέρι  πέντε άρτους, ένα μπουκάλι κρασί και ένα λάδι και τα πηγαίνει στην εκκλησία. Εκεί ο ιερέας τα ευλογεί, για να έχει υγεία ο εορτάζων, αλλά και σαν ανάμνηση του θαύματος που έκανε ο Χριστός με τους πέντε άρτους και τα δύο ψάρια. Η αρτοκλασία γίνεται το απόγευμα του Εσπερινού ή το πρωί πριν από τη Θεία Λειτουργία  Τους άρτους που περισσεύουν τους μοιράζει ο ιερέας στους πιστούς.

     Τη Μεγάλη Πέμπτη ο ιερέας ετοιμάζει τη Θεία Κοινωνία την οποία  θα βάλει στο αρτοφόρι για να κοινωνήσει όσους δεν μπορούν να πάνε στην εκκλησία, για να κοινωνήσουν (αρρώστους ή ετοιμοθάνατους). Παίρνει το κομμάτι του άρτου όπου είναι η σφραγίδα του σταυρού, το βουτάει στο κρασί και μετά το αποξηραίνει. Αυτό το αποξηραμένο κομμάτι το κάνει μικρά κομμάτια και το τοποθετεί στο αρτοφόρι. Αν το σπίτι του αρρώστου ή του ετοιμοθάνατου βρίσκεται κοντά στην εκκλησία, ο ιερέας πηγαίνει να τον κοινωνήσει με το δισκοπότηρο. Αν είναι μακριά βάζει Θεία Κοινωνία  στο μικρό δισκοπότηρο που υπάρχει στο μικρό αρτοφόρι, φοράει το πετραχήλι, κρεμάει το μικρό αρτοφόρι στο λαιμό του και πηγαίνει να τον κοινωνήσει.
                
    Το ευχέλαιο είναι μια ακολουθία που γίνεται με αλεύρι. Το αλεύρι αυτό πρέπει να ζυμωθεί  και να γίνει άρτος και να το πάει η νοικοκυρά στην εκκλησία με ένα σημείωμα που γράφει τα ονόματα  της οικογένειας, για να διαβαστούν στη Θεία Κοινωνία.
     Επίσης έχουμε κι ένα  ακόμα έθιμο στην εκκλησία. Στα μνημόσυνα να  δίνουν μαζί με τα κόλλυβα μικρά ψωμάκια, μικρούς άρτους.
               

 Η Λαγάνα 


      Η λαγάνα είναι άζυμος άρτος ,δηλ. παρασκευάζεται χωρίς προζύμι, έχει επίπεδο σχήμα, τραγανή κόρα και σουσάμι. Παρασκευάζεται την Καθαρά Δευτέρα, και πολλές φορές την Μεγάλη Εβδομάδα σε ανάμνηση του πρόχειρου άρτου που έφαγαν οι Ισραηλί-τες κατά τη νύχτα της Εξόδου τους από την Αίγυπτο υπό την αρχηγία του Μωυσή. Το έθιμο της λαγάνας, που διατηρείται από όλα τα αρτοποιεία, συνδυάζεται άριστα με όλα τα σαρακοστιανά εδέσματα. Σήμερα μπορείτε να την βρείτε σε διάφορες γευστικές παραλλαγές όπως λαγάνα ολικής, με ελιές, με ντομάτα κλπ.

                                    • Άρτος στηρίζει καρδίαν  ανθρώπου
                                       (Παλ. Διαθήκη, Ψαλμός Δαυίδ 103)


        Η Κυρά Σαρακοστή
   Έθιμο που συναντάται όχι μόνο στην Αρκαδία αλλά και σε όλη την Ελλάδα. Η γιαγιά ζωγράφιζε σε χαρτί την Κυρά Σαρακοστή που είχε τα βλέφαρά της χαμηλωμένα, το στόμα της υπομονετικά κλειστό και τα χέρια της άνετα σταυρωμένα σε στάση προσευχής. Τα πόδια της ήταν επτά που αντιστοιχούσαν σε κάθε μια από τις επτά εβδομάδες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
   Η γιαγιά κρεμούσε αυτή την ζωγραφιά της κάτω από το εικονοστάσι της. Κάθε Σάββατο ένα, ένα τα εγγόνια διαδοχικά έκοβαν από ένα πόδι, ωσότου έμενε το τελευταίο πόδι της Μεγάλης Εβδομάδας. Εκείνο, αφού το τύλιγε σε μικρό μπαλάκι, το έβαζε μέσα στο Ψωμί της Ανάστασης και όταν ο πατέρας έκοβε και μοίραζε τις φέτες σε όλα τα παρευρισκόμενα μέλη του Πασχαλινού τραπεζιού ο πιο χαρούμενος ήταν εκείνος που έβρισκε στη φέτα του ψωμιού του το τελευταίο πόδι της Κυράς Σαρακοστής.

   Το έθιμο της Κυράς Σαρακοστής μερικοί το έχουν κρατήσει μέχρι σήμερα και το χαίρονται πολύ, καθώς εναρμονίζεται με την ατμόσφαιρα των ημερών.
                          


                                             Υπάρχει και το σχετικό ποιηματάκι: 

Απ’ το φούρνο της κουζίνας,
μια Δευτέρα Καθαρή,
ξεπετάχτηκε αφράτη
η κυρά-Σαρακοστή.
Από ζυμάρι είναι φτιαγμένη*
αλλά δεν έχει στόμα,
γιατί νηστεύει.
Τα χέρια της κρατάει σταυρωμένα
και προσεύχεται διαρκώς,
μα όχι παραπονεμένα.
Πάνω στα πόδια της πατάει
τα επτά
και την Πασχαλιά της περιμένει
καρτερικά.
Εγώ ένα πόδι τη βδομάδα θα της κόβω
κι αυτή θα με μαλώνει που απ’ όλα τρώω.




Το Σάββατο του Λαζάρου

    Για την Ορθοδοξία, η μέρα που ο αγαπημένος φίλος του Ιησού, ο Λάζαρος αναστήθηκε, προαναγγέλλοντας την μεγάλη Ανάσταση του Kυρίου του, είναι πολύ σημαντική. Την παραμονή του Λαζάρου, φτιάχνουν ειδικά άγλυκα ανθρωπόμορφα ψωμιά (λαζαράκια – λαζόνια), και τα μοιράζουν σε γείτονες και συγγενείς ή στα παιδιά που λένε τα πένθιμα κάλαντα του Λαζάρου.
    Στα Δωδεκάνησα τα ψωμιά αυτά γίνονται γεμιστά με ένα μίγμα από αλεσμένες σταφίδες και αμύγδαλα.






Η λαμπροκουλούρα  ή  λαμπρόπιτα
      Η Λαμπροκουλούρα ανήκει στα εορταστικά ψωμιά..  Η λαμπροκουλούρα δεν είναι τσουρέκι αλλά το ψωμί που φτιάχνουμε ειδικά για το πασχαλινό τραπέζι. Οι κουλούρες είναι μέρος της παράδοσης μας και συνήθως είναι διακοσμημένες με  διάφορα λουλούδια από ζυμάρι ή στολίδια που θυμίζουν  τη  σταύρωση.
     Συγκεκριμένα με τη ζύμη σχηματίζονται χέρια σταυρωμένα και στο κέντρο ένα κόκκινο αυγό. Ύστερα αλείφουν την πίτα με χτυπημένο αυγό (κρόκο), πασπαλίζεται με αμύγδαλο και ψήνεται.Το φτιάχνουμε τη Μ. Πέμπτη, ή το Μ. Σάββατο, για το βράδυ της Ανάστασης.  Τα παλιά τα χρόνια, το έφτιαχναν το Μ. Σάββατο, με προζύμι που ετοίμαζαν απ᾿ τη Μ. Πέμπτη, με βασιλικό απ᾿ του Σταυρού, ή αγιασμό.


          Η πίτα του Αγίου Φανουρίου 

      Η πίτα του Αγίου Φανουρίου (ή φανουρόπιτα) είναι μια νηστίσιμη πίτα που παρασκευάζεται στην μνήμη του Αγίου (27/08) και προσφέρεται στους πιστούς ως ευλογία. Ο Άγιος Φανούριος θεωρείται, στην λαϊκή μας παράδοση, ότι φανερώνει χαμένα αντικείμενα ή πρόσωπα.
". Για την ιδιότητά του αυτή οι πιστοί προσφέρουν στον Άγιο για να φανερώσει, είτε στην ανύπαντρη κοπέλα τον υποψήφιο γαμπρό είτε κάποιο αντικεί-
μενο που χάθηκε.   Η πίτα του Αγίου Φανουρίου, που αποτελεί μια ευλαβική χειρονομία των πιστών, παρασκευάζεται με 7 ή 9 υλικά (αλεύρι, αλάτι, νερό, λάδι, κανέλλα, ζάχαρη, χυμό πορτοκαλιού). Τη μοιράζουν σε επτά μονοστέφανες γυναίκες και λένε: "ο Θεός να συγχωρέσει του Αγίου Φανουρίου τη μάνα και την αδελφή". Ο Άγιος θα τους πραγματοποιήσει την επιθυμία τους στα όνειρά τους.

          Το Χριστόψωμο
     Το «ψωμί του Χριστού» το έφτιαχνε η νοικοκυρά την παραμονή των Χριστουγέννων με ιδιαίτερη ευλάβεια. Το ζύμωνε με ειδική μαγιά και πάνω του χάραζε έναν σταυρό με ένα κομμάτι ζυμάρι στο κέντρο του οποίου έβαζαν ένα άσπαστο καρύδι. Γύρω  από αυτόν  σχεδίαζε με το ζυμάρι διάφορα στολίδια που τόνιζαν το σκοπό του χριστόψωμου και εξέφραζαν τις πεποιθήσεις των πιστών. Την ημέρα του Χριστού , ο νοικοκύρης έπαιρνε το χριστόψωμο, το σταύρωνε, το έκοβε και το μοίραζε σε όλη την οικογένειά του και σε όσους παρευρίσκονταν στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι.
         

                                                    Εγώ ειμί ο άρτος της ζωής.
                                                    (Απόσπασμα από τη Βίβλο)